کد مطلب:14220 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:10

گنجینه پرسمان » احكام

خانمي كه شوهر وي در اثر تصادف فوت نموده است ، دعوي مطالبه مهريه به طرفيت وراث مطرح نموده و از متوفي به جز ديه اي كه در اثر فوت وي در اثر تصادف ، به وراث تعلق مي گيرد، مال ديگري معرفي نشده است ، آيا امكان وصول مهريه از محل ديه متوفي وجود دارد يا خير؟

به نظر مي رسد كه جواب به سؤال فوق مبتني بر دو مقدمه است :
مقدمه اول :
ديه در حكم تركه ميت است و تمام احكام اموال ميت بر آن جاري است .
مرحوم صاحب جواهر در اين مورد آورده اند كه :
يرث الديه كل مناسب و مسابب سؤا كانت ديه عمد او خطاء، و سواء كان ممن يرث القصاص منهم أو لا،بلا خلاف اجده فيه بل الاجماع بقسميه عليه ، و النصوص فيه مستفيضه او متواتره عدا من يتقرب بالام فان فيهم خلافا....1
ترجمه : همه خويشان نسبي و سببي (با رعايت طبقه ارث ) از ديه ارث مي برند و فرقي ندارد كه ديه ي عمدبوده باشد يا ديه ي خطا و فرقي ندارد كه وي از كساني باشد كه قصاص را به ارث مي برد (نظير پدر يا مادر يافرزند و يا...) يا از كساني باشد كه قصاص را به ارث نمي برد (نظير همسر) و در اين (كه ديه جزء ماترك مي باشدو به همه وراث به ارث مي رسد)، اختلافي نيافتم بلكه اجماع منقول و محصل بر آن وجود دارد و روايات در اين مطلب مستفيض و يا متواتر مي باشد; مگر آن كه خويش از كساني باشد كه از ناحيه مادر با وي خويشاوندي داردكه در مورد آنها مطلب اختلافي است ....
مرحوم صاحب مدارك نيز در اين زمينه مي فرمايد: اما كون الديه كأموال الميت فهو المعروف ...2اين موضوع كه ديه مثل ساير اموال ميت است در بين فقها معروف و مشهور است .
دليل اين نظريه رواياتي است كه در اين باب از معصومين (ع ) وارد شده است .3
همچنين مرحوم فاضل هندي (ره ) مي فرمايد:
والديه عندنا في حكم مال الميت و ان تجددت بعده يقضي منها ديونه و يخرج منها وصاياه 4
يعني ديه در نزد ما اماميه (شيعه ) در حكم مال ميت است ، اگرچه بعد از مردن ميت به وجود مي آيد، ديون ميت و اجراي وصاياي ايشان را مي توان از محل ديه پرداخت كرد.
مقدمه دوم :
از مسلمات فقه است كه مهريه جزء ديون ميت است . مرحوم امام (ره ) در پاسخ به استفتايي در خصوص كيفيت ارث زوجه از زوج متوفي مي فرمايد: اول ديون ميت از تركه خارج و به صاحبانش مي رسد و مهر زن ازديون است و...5 حضرت امام (ره ) در كتاب تحرير الوسيله مي فرمايد:
المراد بالدين كل حق مالي في الذمه بأي سبب كان ، فيشمل ما استقرضه ...و مهر الزوجه اذا تعلق بالعهده و...6
چه اين كه مستفاد از ماده 266 قانون امور حسبي مهريه زوجه نيز جزء ديون متوفي مي باشد و بر اساس اصل كلي بايد قبل از تقسيم تركه بين وراث از اصل مال پرداخت گردد.
نتيجه
با توجه به دو مقدمه فوق چون تمام ديون ميت را بايد از تركه آن پرداخت كرد و مهريه دين بوده و ديه درحكم تركه و اموال وي محسوب مي گردد، زوجه مي تواند مهريه خود را از ديه مذكور استيفاء نمايد. مرحوم صاحب جواهر (ره ) مي فرمايد:7ان اصول مذهبنا تقتضي أن الورثه لا يستحقون شيئا من التركه دون قضاءجميع الديون ، ولا يسوغ و لا يحل لهم التصرف في التركه دون القضاء اذا كانت بقدر الدين ، لقوله تعالي (من بعدوصيه يوصي بها أو دين )...
در پايان به برخي از استفتائات مرتبط با موضوع بحث ، اشاره مي گردد:

سؤال
پسر اينجانب بر اثر تصادف از دنيا رفته است و همسرش مبلغ ده هزار تومان به عنوان مهريه وهشت يك از فدوي گرفته است و اين پسر متوفي داراي يك پسر هيجده ماهه است و زنش حامله است و عمارت پسرم را تصرف نموده ، عروسم اين ده هزار تومان را از خون بهاي پسرم گرفته است ، آيا دراين مورد، مهريه و هشت يك به عروسم مي رسد يا نه ؟

امام خميني (ره )
بعد از اداي ديون متوفي كه از جمله آن مهريه زوجه است ، بقيه تركه به همه ورثه مي رسد و زن از زمين ارث نمي برد و از قيمت ساختمان ارث مي برد و حمل از ورثه محسوب است به شرط آن كه زنده به دنيا بيايد وچنانچه ده هزار تومان به عنوان ديه داده شده به همه ورثه مي رسد.8

سؤال
آيا با توجه به اين كه تمام درآمد شوهرم از تهران براي پدر و مادرش ارسال مي شود، حقيرمي توانم از خانواده شوهر، مهريه را مطالبه كنم ؟ به چه ميزان ، مهريه كامل يا نصف آن ؟

آيت الله العظمي لطف الله صافي گلپايگاني
از خانواده شوهر نمي توانيد مهريه طلب كنيد ولي از ماترك ميت كه از جمله آنها ديه است مي توانيد تمام مهريه خود را مطالبه نماييد و بر ورثه او واجب است كه مهريه زوجه او را مانند ساير ديون متوفي از ما ترك اوبپردازند. والله العالم .9
آيت الله العظمي سيد ابوالقاسم خويي (ره )
الديه في حكم مال المقتول تقضي منها ديونه و تخرج منها وصاياه سوا اكان القتل خطا ام كان عمدافاخذت الديه صلحا او لتعذر القصاص بموت الجاني او فراره او نحوهما ويرثها كل وارث سوا اكان ميراثه بالنسب ام السبب حتي الزوجين و ان كانا لا يرثان من القصاص شيئا نعم لايرثها من يتقرب بالام سوا الاخوه والاخوات و اولادهم و غيرهم كالاجداد للام و الاخوال .10
_____________________ پاورقي ______________
1ـ شيخ محمدحسن نجفي ، جواهر الكلام ، ج 39، ص 46.
2ـ سيداحمد خوانساري ، جامع المدارك ، مكتبه الصدوق ، تهران ، چاپ دوم ، 1405 ق ، ج 5، ص 295.
3ـ الف . خبر اسحاق بن عمار از امام باقر (ع ): ان رسول الله (ص ) قال : اذا قبلت ديه العمد فصارت مالا كسائر الأموال .(شيخ طوسي ، تهذيب الاحكام ، دارالكتب الاسلاميه ، چاپ چهارم ، 1365، ج 9، ص 377، ح 1347.)
ب . صحيحه سليمان ابن خالد از امام صادق (ع ): قضي اميرالمؤمنين (ع ) في ديه المقتول انه يرثها الورثه علي كتاب الله وسها مهم اذا لم يكن علي المقتول دين ... (شيخ كليني ، الفروع من الكافي ، دارالكتب الاسلاميه ، چاپ سوم ، 1367، ج 7،ص 139، ح 2.)
همچنين براي اطلاعات بيشتر ر.ك ; شيخ حر عاملي ، وسائل الشيعه ، دارالكتب الاسلاميه ، ج 17، صص 395 ـ 393، باب 10 از ابواب موانع الأرث من الكفر و القتل و الرق ; شيخ كليني ، پيشين ، ص 25، ح 6.
4ـ كشف اللثام ، چاپ سنگي ، ج 2، ص 281.
5ـ گنجينه آراي فقهي ـ قضايي ، مركز تحقيقات فقهي ، سؤال 10728.
6ـ تحرير الوسيله ، مؤسسه النشر الاسلامي ، ج 2، ص 382 (مسأله 2 القول في الشاهد و اليمين ).
7ـ شيخ محمدحسن نجفي ، پيشين ، ج 26، ص 84.
8ـ رساله استفتائات ، دفتر انتشارات اسلامي ، چاپ اول ، 1381، ج 3، ص 430.
9ـ جامع الاحكام ، انتشارات حضرت معصومه (س )، قم ، 1419 ق ، ج 2، ص 227، مسأله 1842.
10ـ منهاج الصالحين ، مدينه العلم ، 1410 ه' . ق . ، ج 2، ص 355، مسأله 1721.